Menepozda Neden Sıcak Basmaları Görülür ve Neler Yapılabilir?

Sıcak basmaları, östrojen eksikliğinin yol açtığı nöroendokrin bir kaosun sonucunda görülür. Hipotalamusun termostat görevi bozulur, sempatik sinir sistemi aşırı tepki verir ve bu durum bazı fizyolojik belirtilere neden olur.

8 Mayıs 2025 Perşembe
Dr.Gülşah Tanas Sarıkaş

Menopozda yumurtalıklar (overler) östrojen üretimini durdurur. Östrojenin azalması, vücut ısısını düzenleyen beyin nörotransmitterlerini (serotonin, norepinefrin) etkiler. Ayrıca östrojen, endorfin üretimini artırır. Endorfin eksikliği, hipotalamusun ısı algısını bozabilir.

Hipotalamusun Termoregülasyon Mekanizmasının Bozulması

 Hipotalamus, bir termostat gibi vücut sıcaklığını dengede tutar. Östrojen eksikliği, hipotalamusun termonötr bölgesini (vücudun normal hissettiği sıcaklık aralığını) daraltır. Bu durumda, en ufak bir sıcaklık artışı (örneğin stres veya baharatlı yemek sonrası), hipotalamusun aşırı ısınma sinyali olarak algılanmasına neden olur.

Bu Yanlış alarm sonucu, sempatik sinir sistemi aktive olur:

•   Kan damarları genişler (ciltte kızarma ve terleme).
•   Kalp atışı hızlanır (çarpıntı hissi).
•   Ter bezleri aşırı çalışır (ani terleme ve sonrasında üşüme).

Termonötr bölge nedir?

Termonötr bölge vücudumuzun ekstra bir çaba harcamadan (terleme,titreme olmadan) kendini rahat hissettiği sıcaklık aralığıdır. Bu bölge genellikle 20-28 C aralığında çalışır. Önceden 20-28 C de hiç tepki vermeden durabilirken östrojen düşünce bu aralık daralır 24-26 C gibi çok dar bölgeye sıkışır. Vücut sıcaklığında çok küçük bir artış (örneğin stres,hafif egzesiz veya sıcak içecekler nedeniyle) bile hipotalamus "Acil Durum. Aşırı ısnıyoruz! " diye alarm vermeye başlar. Bu yanlış alarm Sempatik sinir sistemini aktive ederek terleme,çarpıntı ve sıcak basma hissini oluşturur.

Östrojenin Nörovasküler ve Otonom Sinir Sistemi İlişkisi

Östrojen eksikliği, sempatik sinir sisteminin aşırı duyarlılığına yol açar. Sempatik sistem, savaş ya da kaç tepkisini kontrol eder ve sıcak basması sırasında aşırı aktive olur. Aşırı aktivite Noradrenalin ve serotonin dengesizliğine neden olur ve damar genişlemesini ve ısı hissini tetikler.

Diğer Tetikleyici Faktörler nelerdir?

• Stres: Kortizol hormonundaki artış, hipotalamusu daha hassas hale getirir.
• Obezite: Yağ dokusu, östrojen üretir, ancak menopozda bu üretim yetersiz kalır. Ayrıca aşırı yağ dokusu, vücut ısısını artırabilir.
• Genetik: Bazı kadınlarda genetik yatkınlık nedeniyle sıcak basmaları daha şiddetli olabilir.
• Sigara: Nikotin, damarları daraltıp genişleterek semptomları kötüleştirir.

ÖZET:

Östrojen azalır → Hipotalamustaki termoregülasyon nöronları dengesizleşir. Hipotalamus, vücut sıcaklığını yanlış algılar (gerçekte normal olsa bile).Sempatik sinir sistemi aktive olur → Damarlar genişler, ter bezleri uyarılır. Ani ısı artışı, terleme ve çarpıntı hissedilir. Vücut sıcaklığı düştüğünde, bu kez titreme ve üşüme ortaya çıkar.

Tedavi

Menepoz tedavisi Medikal (Hormon replasman Tedavisi) ve Medikal olmayan tedavi (kişisel yaşam tarzı değişikleri,bitkisel tedaviler.) olmak üzere ikiye ayrılır. Bu blog yazısında medikal olmayan tedavi yöntemlerinden bahsedilecektir.

Menopoz dönemindeki sıcak basmalarını önlemede veya şiddetini azaltmada kişisel olarak uygulanabilecek yaşam tarzı değişiklikleri ve stratejiler şunlardır:

1. Beslenme ve Diyet Düzenlemeleri

• Tetikleyici gıdalardan kaçının:  

  - Baharatlı yiyecekler, kafein (kahve, çay, enerji içecekleri), alkol ve sıcak içecekler sıcak basmalarını tetikleyebilir.  

  - Şekerli ve işlenmiş gıdaları azaltın; kan şekerindeki dalgalanmalar semptomları kötüleştirebilir.  

• Fitoöstrojen içeren besinler tüketin:  

  Soya ürünleri (tofu, soya sütü), keten tohumu, nohut ve mercimek gibi bitkisel östrojen kaynakları hormon dengesine destek olabilir.  

• Bol su için:  

  Dehidrasyon (Yetersiz su alımı) sıcak basmalarını artırabilir. Günde 8-10 bardak su tüketin.  

2. Düzenli Fiziksel Aktivite

• Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz (yürüyüş, yüzme, yoga) yapın.  

  Egzersiz, stresi azaltır, kilo kontrolü sağlar ve östrojen metabolizmasını destekler.  

• Ağırlık antrenmanı:

  Kas kütlesini korumak metabolizmayı hızlandırır ve vücut ısı dengesine yardımcı olur.  

• Egzersiz zamanlaması: 

  Yatmadan önce yoğun egzersiz yapmaktan kaçının; gece terlemelerini tetikleyebilir.  

3. Stres Yönetimi

• Meditasyon ve nefes egzersizleri: 

  Günde 10-15 dakika derin diyafram nefesi almak (4-7-8 tekniği) sempatik sinir sistemini sakinleştirir.  

• Yoga ve tai chi:  

  Özellikle hormon dengesini düzenlemeye yardımcı olan yin yoga gibi hafif egzersizler tercih edilebilir.  

• Uyku kalitesini artırın: 

  Serin ve karanlık bir odada uyuyun. Pamuklu çarşaf ve hafif pijamalar kullanın. 

4. Tetikleyici Faktörlerden Kaçınma

• Sıcak ortamlarda uzun süre kalmayın:  

  Klima veya vantilatör kullanarak ortamı serin tutun.  

• Sigara içmeyin:  

  Nikotin, damarları daraltıp genişleterek sıcak basmalarını şiddetlendirir.  

• Kişisel tetikleyicilerinizi belirleyin:

  - Semptom günlüğü tutarak hangi durumların sıcak basmasını tetiklediğini not edin ve uzak durmaya çalışın. (örneğin, stresli toplantılar, belirli yiyecekler).  

5. Giysi ve Kişisel Bakım

• Katmanlı giyinin: 

  Terlediğinizde çıkarabileceğiniz ince katmanlar kullanın. Sentetik kumaşlar yerine pamuklu, nefes alan kumaşlar tercih edin.  

•  Soğuk kompres uygulayın:

  Boynunuza veya bileklerinize soğuk suyla ıslatılmış bir bez koymak aniden gelen sıcaklık hissini hafifletebilir.  

6. Kilo Kontrolü

• Sağlıklı kilo aralığını koruyun:

  Aşırı yağ dokusu, vücut ısısını artırabilir ve östrojen metabolizmasını bozabilir.  

• Akdeniz diyeti:  

  Zeytinyağı, balık, taze sebze-meyve ve tam tahıllarla beslenmek inflamasyonu azaltır.

7. Bitkisel Destekler ve Takviyeler (Doktor Onayıyla)

• Kara yılan otu (Black Cohosh):  

  Bazı çalışmalarda sıcak basmalarını 0-40 azalttığı gösterilmiştir.  

• Kırmızı yonca veya soya takviyeleri:

  Fitoöstrojen içerir, ancak etkisi kişiye göre değişir.  

• D vitamini ve kalsiyum:

  Kemik sağlığını korurken genel metabolizmayı destekler.  

8. Zihin-Beden Terapileri

• Akupunktur:

  - Bazı kadınlarda sıcak basma sıklığını azalttığı gözlemlenmiştir.  

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):

  Semptomlarla başa çıkma becerilerini geliştirir.

9. Düzenli Sağlık Kontrolleri

•  Hormon seviyelerini ve genel sağlık durumunuzu takip edin: Tiroid fonksiyonları, kan şekeri ve kolesterol seviyeleri kontrol edilmeli.  
•  Doktorla iş birliği:  Şiddetli semptomlarda Hormon Replasman Tedavisi (HRT) veya diğer ilaç seçenekleri değerlendirilebilir.  

Bu önlemler sıcak basmalarının sıklığını ve şiddetini azaltabilir, ancak tamamen engellemeyebilir. Semptomlar yaşam kalitenizi ciddi şekilde etkiliyorsa mutlaka bir kadın hastalıkları uzmanı veya endokrinolog ile görüşün. 

Bu sitedeki hiçbir içerik, tarihe bakılmaksızın, doktorunuzdan veya diğer yetkili bir klinisyenden alacağınız doğrudan tıbbi tavsiyenin yerine kullanılmamalıdır.